Wielokrotnie podejmowano badania mające na celu określenie wpływu poszczególnych cech somatycznych i morfo-funkcjonalnych na rezultat sportowy. Zaprezentowane poniżej czynniki, w głównym stopniu, determinują wynik sportowy w wielu dyscyplinach sportu.
Przygotowanie techniczne powinno być jednym z podstawowych zadań szkolenia w każdej dyscyplinie sportowej. Dlatego szczególną uwagę należy zwrócić na opanowanie techniki ruchu już na etapie treningu wszechstronnego. Umiejętności te nabywane są dwufazowo (nauczanie, doskonalenie), w ramach treningu technicznego, kompleksowo wpisanego w całość procesu szkolenia sportowego (Sozański, Tomaszewski 1995*).
Przygotowanie motoryczne, w skład którego wchodzą: siła, szybkość, wytrzymałość, skoczność, gibkość oraz koordynacja ruchowa, jest jednym z podstawowych determinantów rezultatu sportowego wszystkich dyscyplin sportu. Należy podkreślić, iż wymienione powyżej zdolności motoryczne często funkcjonują współzależnie ze sobą i z innymi czynnikami warunkującymi rezultat sportowy w danej dyscyplinie sportu. Warto o tym pamiętać przygotowując program treningu dla zawodników, bez względu na ich poziom sportowy.
Budowa somatyczna może być opisywana w różny sposób: poprzez wielkość ciała i jego proporcje, na podstawie komponentów tkankowych ciała, przy użyciu jednej lub kilku metod typologicznych (Łaska-Mierzejewska 2002). Podstawowymi miarami wielkości ciała są jego wysokość i masa. Obie te cechy są uwarunkowane genetycznie (silniej pierwsza z nich). Podlegają one też wpływom warunków życia (głównie masa ciała).
Taktyka jest niezbędnym elementem przygotowania sportowca do zawodów. Kształtuje się ona wraz ze zdobytym doświadczeniem oraz wiedzą zawodnika i trenera. Sportowiec podczas zawodów, musi konsekwentnie realizować (ewentualnie modyfikować) taktykę przyjętą przed ich rozpoczęciem. Wielokrotnie, to przeciwnik lub inne okoliczności, wymuszają zmianę przyjętej wcześniej taktyki. Na taki rozwój wydarzeń musimy być zawsze przygotowani.
Odpowiednie przygotowanie teoretyczne znacząco wspomaga szkolenie sportowe oraz rywalizację podczas zawodów. Zawodnik wraz z rozwojem sportowym, pogłębia swoją wiedzę, związaną z uprawianym sportem. Należy pamiętać o tym, aby przekazanie wiedzy teoretycznej, na temat wybranej dyscypliny sportu, było dostosowane do możliwości rozwojowych zawodnika.
Wiek, a co się z tym wiąże staż treningowy, ma wpływ na wynik sportowy w wielu dyscyplinach sportu. Są dyscypliny, czy konkurencje sportowe, gdzie poziom mistrzowski osiąga się bardzo wcześnie. Dotyczy to np. gimnastyki, łyżwiarstwa figurowego, czy akrobatyki sportowej. Na przestrzeni ostatnich lat, w wielu sportach (np. pływanie) granice wieku, w którym osiąga się mistrzostwo, zostały nieco przesunięte. Coraz trudniej spotkać nastolatków, którzy zostają mistrzami świata, czy kontynentu. Dlatego należy bardzo rozważnie planować obciążenia treningowe i dostosowywać je do wieku i możliwości rozwojowych podopiecznych.
Ryc. 1 Podstawowe czynniki warunkujące wynik sportowy
TECHNIKA
Przygotowanie techniczne powinno być jednym z podstawowych zadań szkolenia w każdej dyscyplinie sportowej. Dlatego szczególną uwagę należy zwrócić na opanowanie techniki ruchu już na etapie treningu wszechstronnego. Umiejętności te nabywane są dwufazowo (nauczanie, doskonalenie), w ramach treningu technicznego, kompleksowo wpisanego w całość procesu szkolenia sportowego (Sozański, Tomaszewski 1995*).
MOTORYKA
Przygotowanie motoryczne, w skład którego wchodzą: siła, szybkość, wytrzymałość, skoczność, gibkość oraz koordynacja ruchowa, jest jednym z podstawowych determinantów rezultatu sportowego wszystkich dyscyplin sportu. Należy podkreślić, iż wymienione powyżej zdolności motoryczne często funkcjonują współzależnie ze sobą i z innymi czynnikami warunkującymi rezultat sportowy w danej dyscyplinie sportu. Warto o tym pamiętać przygotowując program treningu dla zawodników, bez względu na ich poziom sportowy.
BUDOWA SOMATYCZNA
Budowa somatyczna może być opisywana w różny sposób: poprzez wielkość ciała i jego proporcje, na podstawie komponentów tkankowych ciała, przy użyciu jednej lub kilku metod typologicznych (Łaska-Mierzejewska 2002). Podstawowymi miarami wielkości ciała są jego wysokość i masa. Obie te cechy są uwarunkowane genetycznie (silniej pierwsza z nich). Podlegają one też wpływom warunków życia (głównie masa ciała).
TAKTYKA
Taktyka jest niezbędnym elementem przygotowania sportowca do zawodów. Kształtuje się ona wraz ze zdobytym doświadczeniem oraz wiedzą zawodnika i trenera. Sportowiec podczas zawodów, musi konsekwentnie realizować (ewentualnie modyfikować) taktykę przyjętą przed ich rozpoczęciem. Wielokrotnie, to przeciwnik lub inne okoliczności, wymuszają zmianę przyjętej wcześniej taktyki. Na taki rozwój wydarzeń musimy być zawsze przygotowani.
PSYCHIKA
Proces szkolenia oraz rezultat sportowy we wszystkich dyscyplinach sportu zależy, w różnym stopniu, od poziomu predyspozycji (cech) psychicznych takich, jak: odwaga, temperament, siła woli, motywacja itp. Przygotowanie psychiczne odgrywa istotną rolę, a jego powiązanie z wynikiem sportowym jest silnie zindywidualizowane. Zależy ono od indywidualnych predyspozycji zawodnika oraz od dyscypliny, czy konkurencji sportowej. Dlatego też, wielokrotnie, rola psychologa sportu sprowadza się do indywidualnej pracy z danym zawodnikiem.TEORIA
Odpowiednie przygotowanie teoretyczne znacząco wspomaga szkolenie sportowe oraz rywalizację podczas zawodów. Zawodnik wraz z rozwojem sportowym, pogłębia swoją wiedzę, związaną z uprawianym sportem. Należy pamiętać o tym, aby przekazanie wiedzy teoretycznej, na temat wybranej dyscypliny sportu, było dostosowane do możliwości rozwojowych zawodnika.
WIEK
Wiek, a co się z tym wiąże staż treningowy, ma wpływ na wynik sportowy w wielu dyscyplinach sportu. Są dyscypliny, czy konkurencje sportowe, gdzie poziom mistrzowski osiąga się bardzo wcześnie. Dotyczy to np. gimnastyki, łyżwiarstwa figurowego, czy akrobatyki sportowej. Na przestrzeni ostatnich lat, w wielu sportach (np. pływanie) granice wieku, w którym osiąga się mistrzostwo, zostały nieco przesunięte. Coraz trudniej spotkać nastolatków, którzy zostają mistrzami świata, czy kontynentu. Dlatego należy bardzo rozważnie planować obciążenia treningowe i dostosowywać je do wieku i możliwości rozwojowych podopiecznych.
****
Istnieją jeszcze inne zmienne (czynniki), które wpływają na wynik sportowy. Niestety, obecnie jeszcze nie potrafimy ich zmierzyć, opisać, czy zdefiniować. Dlatego na zamieszczonej grafice (rycina 1), wśród wymienionych, jest znak zapytania.
Piotr Bora
