Pierwsze próby opisania zależności wyniku sportowego od poziomu niektórych składowych przygotowania motorycznego, podejmowano już w II połowie ubiegłego wieku. W następnych latach wielu teoretyków i praktyków sportu kontynuowało tematykę związaną z tym zagadnieniem.
Przygotowanie motoryczne, w skład którego wchodzą: siła, szybkość, wytrzymałość, skoczność, gibkość oraz koordynacja ruchowa, jest jednym z podstawowych determinantów rezultatu sportowego w piłce nożnej (ryc. 1).
1. Siła - zdolność do pokonywania oporu zewnętrznego lub przeciwstawiania się mu poprzez pracę układu mięśniowego (Starzyński, Sozański 1995*). Odpowiednie zaplanowanie i zastosowanie zasad oraz wskazań treningu siłowego umożliwia osiągnięcie zamierzonych celów szkoleniowych oraz może zapobiegać urazom i przeciążeniom aparatu ruchu.
2. Szybkość - zdolność do wykonywania ruchów w najmniejszych odcinkach czasu. Jest ona jedną z podstawowych składowych przygotowania motorycznego w zespołowych grach sportowych. Na jej kształtowanie poświęca się w modelu treningu odpowiednie miejsce. Nauka i doskonalenie techniki biegu to proces, który ma na celu wykształcić najskuteczniejsze formy ruchów, przyswoić i utrwalić ich płynność oraz obszerność i częstotliwość. W praktyce realizacja tych założeń kształtuje się bardzo indywidualnie, sam zaś proces doskonalenia szybkości jest działaniem złożonym i długotrwałym (m.in. Sozański, Tomaszewski 1995, Lasocki 1998, Bora 2007).
3. Wytrzymałość - zdolność do długotrwałego wysiłku o wymaganej intensywności, przy utrzymaniu możliwie najwyższej efektywności pracy i zachowaniu podwyższonej odporności na zmęczenie, przy wysiłkach odbywających się w różnych, także niekorzystnych warunkach środowiska zewnętrznego (Starzyński, Sozański 1995). Wytrzymałość jest niezbędną składową przygotowania motorycznego w piłce nożnej. W oparciu o tzw. wytrzymałość ogólną, „budujemy” tzw. wytrzymałość specjalną. Pierwsza z nich umożliwia podjęcie i realizację treningu o różnym stopniu trudności i obciążeniu. Jest również niezbędna podczas walki sportowej. Druga, z kolei, umożliwia realizację zadań szkoleniowych w treningu technicznym i taktycznym (Lasocki 1988, Bora 2007).
4. Skoczność - zdolność do pokonywania masy ciała w celu przeniesienia go jak najdalej lub jak najwyżej (Starzyński, Sozański 1995). Trudno jest mówić o skoczności bez powiązania z siłą i szybkością. Trening skoczności rozumianej, jako wypadkowa siły i szybkości, odgrywa znaczącą rolę w przygotowaniu młodych zawodników w sportach indywidualnych i zespołowych grach sportowych (Lasocki 1998, Bora 2007).
5. Gibkość - zdolność do wykonywania ruchów z dużą amplitudą i odnosi się ją do całego aparatu ruchu. Zależy ona głównie od budowy anatomicznej stawów, położenia kątowego stawów sąsiednich, od elastyczności mięśni, torebek stawowych i ścięgien. Optymalny poziom gibkości zależy od specyfiki dyscypliny, czy konkurencji sportowej. Ćwiczenia gibkości mają za zadanie przygotowanie aparatu ruchu do zadań startowych oraz opanowanie racjonalnej techniki (Starzyński, Sozański 1995).
6. Koordynacja ruchowa – zdolność do wykonywania złożonych przestrzennie i czasowo ruchów, przestawiania się z jednych zadań ruchowych na inne, jak również rozwiązywania nowych, nieoczekiwanie pojawiających się sytuacji ruchowych (Śledziewski, Sozański, Kosmol 1999). Jest ona bardzo złożoną sferą motoryczności człowieka. W zespołowych grach sportowych, charakteryzujących się dużą złożonością ruchów, poziom niektórych składowych koordynacji ruchowej, w znacznym stopniu ułatwia proces nauczania czynności ruchowych oraz szkolenia sportowego.
Należy podkreślić, iż wymienione powyżej zdolności motoryczne często funkcjonują współzależnie ze sobą i z innymi czynnikami warunkującymi rezultat sportowy w tej dyscyplinie sportu. Warto o tym pamiętać przygotowując program treningu dla piłkarzy, bez względu na ich wiek oraz poziom sportowy.
1. Siła - zdolność do pokonywania oporu zewnętrznego lub przeciwstawiania się mu poprzez pracę układu mięśniowego (Starzyński, Sozański 1995*). Odpowiednie zaplanowanie i zastosowanie zasad oraz wskazań treningu siłowego umożliwia osiągnięcie zamierzonych celów szkoleniowych oraz może zapobiegać urazom i przeciążeniom aparatu ruchu.
2. Szybkość - zdolność do wykonywania ruchów w najmniejszych odcinkach czasu. Jest ona jedną z podstawowych składowych przygotowania motorycznego w zespołowych grach sportowych. Na jej kształtowanie poświęca się w modelu treningu odpowiednie miejsce. Nauka i doskonalenie techniki biegu to proces, który ma na celu wykształcić najskuteczniejsze formy ruchów, przyswoić i utrwalić ich płynność oraz obszerność i częstotliwość. W praktyce realizacja tych założeń kształtuje się bardzo indywidualnie, sam zaś proces doskonalenia szybkości jest działaniem złożonym i długotrwałym (m.in. Sozański, Tomaszewski 1995, Lasocki 1998, Bora 2007).
3. Wytrzymałość - zdolność do długotrwałego wysiłku o wymaganej intensywności, przy utrzymaniu możliwie najwyższej efektywności pracy i zachowaniu podwyższonej odporności na zmęczenie, przy wysiłkach odbywających się w różnych, także niekorzystnych warunkach środowiska zewnętrznego (Starzyński, Sozański 1995). Wytrzymałość jest niezbędną składową przygotowania motorycznego w piłce nożnej. W oparciu o tzw. wytrzymałość ogólną, „budujemy” tzw. wytrzymałość specjalną. Pierwsza z nich umożliwia podjęcie i realizację treningu o różnym stopniu trudności i obciążeniu. Jest również niezbędna podczas walki sportowej. Druga, z kolei, umożliwia realizację zadań szkoleniowych w treningu technicznym i taktycznym (Lasocki 1988, Bora 2007).
4. Skoczność - zdolność do pokonywania masy ciała w celu przeniesienia go jak najdalej lub jak najwyżej (Starzyński, Sozański 1995). Trudno jest mówić o skoczności bez powiązania z siłą i szybkością. Trening skoczności rozumianej, jako wypadkowa siły i szybkości, odgrywa znaczącą rolę w przygotowaniu młodych zawodników w sportach indywidualnych i zespołowych grach sportowych (Lasocki 1998, Bora 2007).
5. Gibkość - zdolność do wykonywania ruchów z dużą amplitudą i odnosi się ją do całego aparatu ruchu. Zależy ona głównie od budowy anatomicznej stawów, położenia kątowego stawów sąsiednich, od elastyczności mięśni, torebek stawowych i ścięgien. Optymalny poziom gibkości zależy od specyfiki dyscypliny, czy konkurencji sportowej. Ćwiczenia gibkości mają za zadanie przygotowanie aparatu ruchu do zadań startowych oraz opanowanie racjonalnej techniki (Starzyński, Sozański 1995).
6. Koordynacja ruchowa – zdolność do wykonywania złożonych przestrzennie i czasowo ruchów, przestawiania się z jednych zadań ruchowych na inne, jak również rozwiązywania nowych, nieoczekiwanie pojawiających się sytuacji ruchowych (Śledziewski, Sozański, Kosmol 1999). Jest ona bardzo złożoną sferą motoryczności człowieka. W zespołowych grach sportowych, charakteryzujących się dużą złożonością ruchów, poziom niektórych składowych koordynacji ruchowej, w znacznym stopniu ułatwia proces nauczania czynności ruchowych oraz szkolenia sportowego.
Należy podkreślić, iż wymienione powyżej zdolności motoryczne często funkcjonują współzależnie ze sobą i z innymi czynnikami warunkującymi rezultat sportowy w tej dyscyplinie sportu. Warto o tym pamiętać przygotowując program treningu dla piłkarzy, bez względu na ich wiek oraz poziom sportowy.
Piotr Bora
*Piśmiennictwo dostępne u autora opracowania
